Гісторыя Жлобінскага Свята-Троіцкага храма змясціла шматлікія падзеі, у тым ліку дзве рэвалюцыі і дзве сусветныя вайны
«Новы дзень» працягвае ўдзельнічаць у рэспубліканскім гісторыка-культурным праекце «Бацькаўшчына», прымеркаваным да Года гістарычнай памяці. Яго ініцыятарам з'яўляецца Міністэрства інфармацыі сумесна з лаўрэатам прэміі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь «За духоўнае адраджэнне» Уладзімірам ЛІХАДЗЕДАВЫМ. Тэма нашага апавядання сёння – гісторыя Жлобінскага Свята-Троіцкага храма.
Свята-Троіцкі храм у Жлобіне быў пабудаваны пасля таго, як стары драўляны (Крыжаўздвіжанскі, згадваецца ў летапісе з 1771 г.) згарэў 13 мая 1880 года падчас вялікага пажару, які ахапіў увесь Жлобін. Набажэнствы тут пачаліся ў 1886 годзе. Месца для будаўніцтва новага храма, ужо каменнага, было абрана самае высокае, на беразе Дняпра. У пачатку XX стагоддзя Свята-Троіцкі прыход налічваў больш за 3700 чалавек (з улікам жыхароў суседніх вёсак).
У канцы 1904 года з’явіўшуюся ў Жлобіне вакансію святара заняў благачынны Чэрыкаўскай 3-й акругі айцец Васілій Цітовіч (памёр у 1932 г.). Яму наканавана было праслужыць тут 23 гады. Яго паважалі не толькі праваслаўныя жыхары Жлобіна, але і яўрэі, якіх ён выратаваў ад пагрому ў неспакойным 1905 годзе. У самы крытычны момант святар, праявіўшы мужнасць, з крыжам у руках выйшаў насустрач вар’яцкаму натоўпу, які з крыкамі нёсся міма храма ў бок Карпілаўкі – яўрэйскай слабады, і спыніў яго.
У 1930 годзе Свята-Троіцкі прыход узначаліў айцец Адам Ждановіч (1889–1954 гг.). У канцы 1932 года яго арыштавалі, прысудзіўшы да пяці гадоў лагераў (рэабілітавалі ў 1960 годзе). Пасля арышту айца Адама Свята-Троіцкі храм застаўся без святара, і ўлады зачынілі царкву. Неўзабаве пустуючы будынак сталі выкарыстоўваць для захоўвання архіваў. А ў 1941 годзе падчас баёў за горад былы храм і зусім быў разбураны. У 1944 годзе айцец Адам разам са сваёй сям’ёй вярнуўся ў Жлобін і зноў узначаліў мясцовую праваслаўную суполку. У 1947 годзе вернікам дазволілі адкрыць малітоўны дом (гэта стары Свята-Троіцкі храм, дзе сёння ўзведзены новы будынак храма свяціцеля Васілія Вялікага).
З 1954 года да снежня 1960 года Свята-Троіцкі прыход узначальваў айцец Аляксандр Сегень (1905–1960 гг.). Улады пастаянна праследавалі яго, каб ён адрокся ад сану. Змяшчалі нават у псіхіятрычную бальніцу, вывозілі ў лес, ставілі пад дрэва і імітавалі расстрэл. Але мужнага святара так і не змаглі запалохаць. «Снежань 1960 года: я прыязджаю ў Жлобін, – пісаў у 2001 годзе ў сваім лісце аўтару гэтага артыкула былы настаяцель Жлобінскага Свята-Троіцкага прыхода протаіерэй Уладзімір Котар (1914–2002 гг.).
– ...Пасля Гомельскага Свята-Петра-Паўлаўскага сабора, дзе мне давялося служыць да гэтага, перад маім позіркам паўстаў сціплы малітоўны дом. Наколькі ён быў сціплым, настолькі ён быў і вялікі сваім унутраным царкоўным убраннем, чысцінёй і парадкам, сваёй духоўнасцю!..»
У 1964 годзе ў Жлобін з Ліды прыехаў новы святар – айцец Валянцін Марозаў (1913–1972 гг.). З 1972 года і да канца 1991-га мясцовы прыход узначальваў мітрафорны протаіерэй Канстанцін Манько (1923– 2001 гг.), удзельнік Вялікай Айчыннай вайны. З 27 лістапада 1991 года па май 1992-га настаяцелем Свята-Троіцкага храма быў святар Міхаіл Барысёнак. А з мая 1992 года – малады святар айцец, будучы мітрафорны протаіерэй Васілій Піліпенка (1959– 2021 гг.), якога адначасова прызначылі благачынным Жлобінскай акругі праваслаўных цэркваў (тады ў склад Жлобінскага благачыння ўваходзілі цяперашнія Рагачоўскае, Буда-Кашалёўскае і Чачэрскае благачынні).
Адразу ж айцец Васілій прыступіў да будаўніцтва новага храма, прыкладна на тым жа самым месцы, дзе стаяў дарэвалюцыйны. Ад закладкі першага каменя пад падмурак (2 лістапада 1992 г.) і да вялікага асвячэння новага храма (21 кастрычніка 1995 г.) прайшло ўсяго тры гады (першае ж набажэнства – малое асвячэнне – адбылося на Пакровы, 14 кастрычніка 1995 года). У той складаны палітычны і эканамічны час такі тэрмін можна лічыць рэкордным. Бачыцца ў гэтым і свая сімволіка: Святая Троіца і тры гады будаўніцтва. За такую вялізную працу (узвядзенне храма, якому быў нададзены статус кафедральнага сабора епархіі нароўні з Гомельскім саборам святых Пятра і Паўла) протаіерэй Васілій Піліпенка быў узнагароджаны мітрай.
І вось наступіў доўгачаканы дзень 21 кастрычніка 1995 года. Стаяла па-восеньскі халоднае і ветранае надвор’е, але гэта не спалохала тых, хто з нецярпеннем чакаў гэтага ўрачыстага моманту. У Жлобін прыехалі мітрапаліт Мінскі і Слуцкі Філарэт, Патрыяршы Экзарх усяе Беларусі, епіскап Гомельскі і Жлобінскі Арыстарх, шматлікія святары з розных прыходаў Беларусі. Ва ўрачыстым набажэнстве прынялі ўдзел кіраўнікі горада і раёна: старшыня гарвыканкама Уладзімір Ерафееў і райвыканкама – Сяргей Котаў.
Сёння Жлобінскі Свята-Троіцкі прыход жыве паўнавартасным духоўным жыццём. Тут рэгулярна праводзяцца набажэнствы, пры храме дзейнічаюць нядзельная школа, грамадская бібліятэка духоўнай літаратуры. Пастаянна ўладкоўваюцца прылеглая да храма тэрыторыя і сам храм. За мінулыя гады з’явіліся новыя пабудовы, у тым ліку і надваротная званіца. У 2021 годзе настаяцелем Свята-Троіцкага сабора і благачынным Жлобінскага благачыння быў прызначаны протаіерэй Аляксей Сматрыцкі. Яго духоўная кар’ера (у якасці дыякана) пачыналася ў сярэдзіне 1990-х гадоў у гэтым жа храме.
Мікалай ШУКАНАЎ, супрацоўнік райгазеты «Новы дзень», член Царкоўна-гістарычнай камісіі Гомельскай епархіі.
Паштоўкі і фота з калекцыі Уладзіміра Ліхадзедава, архіва аўтара і «НД»
Читайте ndsmi.by в социальных сетях: «ВКонтакте» , «Одноклассники», «Фейсбук», instagram, twitter, Telegram